Δικαστική συμπαράσταση

Η Δικαστική συμπαράσταση αποτελεί έναν προστατευτικό θεσμό του Αστικού Δικαίου για τα συμφέροντα προσώπων, τα οποία αδυνατούν να εξυπηρετούν τον εαυτό τους και να καλύπτουν μόνα τους τις ανάγκες τους, λόγω είτε πνευματικής διαταραχής, είτε σωματικής αναπηρίας, εκ γενετής ή επίκτητα.

Στο επίκεντρο του εν λόγω θεσμού οφείλει να βρίσκεται η διατήρηση της θέσης των πασχόντων ως ενεργών μελών της κοινωνίας και του συναλλακτικού βίου και όχι η υποκατάστασή τους από κάποιο διαχειριστή της περιουσίας τους ή η τυχόν εκμετάλλευση τους από συγγενικά ή τρίτα κακόβουλα πρόσωπα. Σε κάθε περίπτωση τα άτομα αυτά, παρά την «ιδιαιτερότητά τους», παραμένουν υποκείμενα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων και η έννομη τάξη οφείλει να αναπληρώσει αυτή τους την «αδυναμία».

Συγκεκριμένα, κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 1666 Α.Κ. 1ο εδάφιο, σε δικαστική συμπαράσταση υποβάλλεται ο ενήλικος όταν «λόγω ψυχικής ή διανοητικής ή σωματικής αναπηρίας αδυνατεί εν όλω ή εν μέρει να φροντίζει μόνος του για τις υποθέσεις του».

Ενδεικτικές περιπτώσεις είναι οι ακόλουθες: διπολική συναισθηματική διαταραχή, γεροντική άνοια, βαρεία νοητική υστέρηση και επιληψία, νόσος Αlzheimer, ΑμεΑ, κώφωση, τύφλωση, κινητικά προβλήματα κλπ.

Η δικαστική συμπαράσταση αναφέρεται κυρίως σε ενήλικα πρόσωπα, ωστόσο ο νόμος δίνει τη δυνατότητα να τεθεί και ανήλικος σε δικαστική συμπαράσταση κατά το τελευταίο έτος της ανηλικότητάς του.

Σε κάθε περίπτωση αξίζει να σημειωθεί ότι η υποβολή ενός προσώπου σε καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης αποτελεί ένα «σύνθετο» νομικό ζήτημα λόγω τόσο των νομικών διαδικασιών που πρέπει να ακολουθηθούν όσο και της νέας «κατάστασης» που θα ακολουθήσει την έκδοση της δικαστικής απόφασης για τα συμφέροντα και την εν γένει ζωή του προσώπου που θα τεθεί σε δικαστική συμπαράσταση.

Ως εκ τούτου, η επιλογή ενός έμπειρου Δικηγόρου καθίσταται αναγκαία τόσο για την ορθή ολοκλήρωση της διαδικασίας υποβολής ενός προσώπου σε δικαστική συμπαράσταση όσο και για την μετέπειτα εύρυθμη λειτουργία των διαδικασιών που απαιτούνται να ακολουθηθούν.

Στη παρούσα μας αναφορά – παρουσίαση θα σταθούμε στα βασικά σημεία της διαδικασίας υποβολής ενός προσώπου σε καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης καθώς και στα αποτελέσματα της κήρυξης αυτού σε δικαστική συμπαράσταση.

Σύμφωνα με το άρθρο 1667 του Αστικού Κώδικα:  Η υποβολή στη δικαστική συμπαράσταση αποφασίζεται από το δικαστήριο, ύστερα από αίτηση του ίδιου του πάσχοντος ή του συζύγου του, εφόσον υπάρχει έγγαμη συμβίωση, ή των γονέων ή τέκνων του ή του εισαγγελέα ή και αυτεπαγγέλτως.

Η θέση ενός προσώπου σε δικαστική συμπαράσταση μπορεί να απαγγελθεί μόνο με δικαστική απόφαση και το Δικαστήριο καθορίζει εάν η αίτηση των ανωτέρω ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και άρα εάν υπάρχει πραγματικός λόγος δικαστικής συμπαράστασης.

Η αίτηση για τη θέση κάποιου σε δικαστική συμπαράσταση μπορεί να κατατεθεί από  τα παραπάνω πρόσωπα στο αρμόδιο Μονομελές Πρωτοδικείο του τόπου συνήθους διαμονής του πάσχοντος (υπό συμπαράσταση προσώπου/συμπαραστατούμενου).

Η σχετική δίκη διεξάγεται κεκλεισμένων των θυρών κατ’ εφαρμογή του άρθρου 114 ΚΠολΔ.

Σύμφωνα με αποφάσεις των δικαστηρίων μας, ορισμένα από τα κριτήρια που συνεκτιμώνται για την διαπίστωση της καταλληλότητας του προτεινόμενου δικαστικού συμπαραστάτη και με γνώμονα πάντα το συμφέρον του συμπαραστατέου είναι τα εξής: αν τα συμφέροντα του δικαστικού συμπαραστάτη συγκρούονται με τα συμφέροντα του συμπαραστατούμενου, αν ο δικαστικός συμπαραστάτης μπορεί να ικανοποιήσει τις ψυχικές ανάγκες αλλά και τις βιοτικές ανάγκες του συμπαραστατούμενου για προσήκουσα φροντίδα κλπ. Το δικαστήριο δεν δεσμεύεται από τον δικαστικό συμπαραστάτη που προτείνεται στην αίτηση. Κατά συνέπεια, σε περιπτώσεις κατά τις οποίες διαπιστώθηκε έστω μία από τις παραπάνω περιστάσεις, ο προτεινόμενος στο δικόγραφο της αιτήσεως δικαστικός συμπαραστάτης κρίθηκε από το δικαστήριο ακατάλληλος διότι δεν παρείχε τα εχέγγυα ότι θα ασκούσε με επάρκεια και συνέπεια το συγκεκριμένο λειτούργημα και έτσι το δικαστήριο όρισε δικαστικό συμπαραστάτη τον Προϊστάμενο της αρμόδιας Κοινωνικής Υπηρεσίας.

Αν συντρέχουν επείγοντες λόγοι που κατατείνουν υπέρ του ορισμού προσωρινού δικαστικού συμπαραστάτη και αν απειλείται από την αναβολή κίνδυνος για το πρόσωπο ή την περιουσία του συμπαραστατούμενου, υπάρχει η δυνατότητα ορισμού προσωρινού δικαστικού συμπαραστάτη και με προσωρινή διαταγή ως την τελεσιδικία της απόφασης που θα απαγγέλλει την υποβολή στο καθεστώς δικαστικής συμπαράστασης. Στην περίπτωση αυτή, προσωρινός δικαστικός συμπαραστάτης πρέπει υποχρεωτικά να είναι το ίδιο πρόσωπο με τον οριστικό δικαστικό συμπαραστάτη που θα οριστεί στην απόφαση που απαγγέλλει την υποβολή στη δικαστική συμπαράσταση. 

Ο δικαστικός συμπαραστάτης ασκεί λειτούργημα προσωποπαγές, μη υποχρεωτικό και κατά αρχήν άμισθο. Ο σημαίνων ρόλος του Δικαστηρίου είναι ουσιώδης, καθώς το φυσικό πρόσωπο που θα οριστεί ως δικαστικός συμπαραστάτης, συνήθως είναι από το στενό οικογενειακό περιβάλλον και εδώ η κρίση του Δικαστηρίου περί του προσώπου του δικαστικού συμπαραστάτη είναι ελεύθερη, λαμβάνοντας υπόψη την τυχόν εκφρασμένη βούληση του συμπαραστατέου, τους δεσμούς με τους συγγενείς ή άλλα πρόσωπα και φυσικά τον κίνδυνο από την τυχόν υφιστάμενη αντίθεση συμφερόντων ανάμεσα στον συμπαραστατέο και σε αυτόν που πρόκειται να οριστεί.

Ο δικαστικός συμπαραστάτης με την ανάληψη του λειτουργήματός του αναλαμβάνει τις ακόλουθες υποχρεώσεις: α) να συντάξει απογραφή παρουσία εκπροσώπου του εποπτικού συμβουλίου (άρθρο 1611 ΑΚ) β) να προκαλέσει απόφαση του εποπτικού συμβουλίου για προσδιορισμό ετήσιας δαπάνης (άρθρο 1612 ΑΚ) γ) να τοποθετήσει άμεσα επωφελώς τα μετρητά κατόπιν αφαίρεσης της ετήσιας δαπάνης (άρθρα 1613 και 1633 ΑΚ) δ) να τοποθετήσει σε ασφαλή τράπεζα ή κατάλληλο πιστωτικό ίδρυμα τίτλους και πολύτιμα αντικείμενα του συμπαραστατούμενου, όπως δημόσια χρεώγραφα, ομολογίες, μετοχές ανωνύμων εταιρειών, έγγραφα μεγάλης σημασίας κλπ (άρθρα 1614 και 1633 ΑΚ) ε) να λογοδοτεί ετησίως στο εποπτικό συμβούλιο (άρθρο 1626 ΑΚ) στ) να ενημερώνει άμεσα το δικαστήριο για οποιαδήποτε περιστατικά δικαιολογούν μεταβολή του καθεστώτος της δικαστικής συμπαράστασης (άρθρο 1686 ΑΚ).

Μη συμμόρφωση του δικαστικού συμπαραστάτη προς τις ανωτέρω υποχρεώσεις γεννά ευθύνη του προς αποζημίωση του συμπαραστατούμενου και μπορεί να οδηγήσει στην παύση του κατ’ αναλογική εφαρμογή των άρθρων 1632 και 1651 ΑΚ αντίστοιχα

Οι πράξεις που απαγορεύονται στο δικαστικό συμπαραστάτη είναι εκείνες που απαγορεύονται και στον επίτροπο ανηλίκου. Συγκεκριμένα απαγορεύονται α) δικαιοπραξίες με χαριστική αιτία σε βάρος της περιουσίας του συμπαραστατούμενου (άρθρο 1617 ΑΚ) 85 β) ιδιόχρηση της περιουσίας του συμπαραστατούμενου και ιδίως των μετρητών χρημάτων του (άρθρο 1618 ΑΚ).

Προηγούμενη άδεια του εποπτικού συμβουλίου απαιτείται για τις ακόλουθες πράξεις του δικαστικού συμπαραστάτη: α) Εκείνες του άρθρου 1619 ΑΚ, ήτοι η στο όνομα του συμπαραστατούμενου εκμίσθωση ή μίσθωση ακινήτων, η σύναψη σύμβασης με αντικείμενο την παροχή εργασίας από το συμπαραστατούμενο ή η σύμβαση μαθητείας, καθώς και η επιχείρηση κάθε πράξης που υπερβαίνει τα όρια της τακτικής διαχείρισης και δεν εμπίπτει στα άρθρα 1623, 1624 και 1625 ΑΚ. Σημειώνεται ότι στο άρθρο 1623 ΑΚ προβλέπεται η δυνατότητα χορήγησης από το δικαστήριο στο δικαστικό συμπαραστάτη γενικής άδειας για τη διενέργεια των ανωτέρω πράξεων. β) Χορήγηση συναίνεσης στο συμπαραστατούμενο για την άσκηση επαγγέλματος. γ) Διεξαγωγή των δικών που αναφέρονται στο άρθρο 1621 ΑΚ, ήτοι εμπράγματης αγωγής για ακίνητο, αγωγής με αντικείμενο που υπάγεται λόγω ποσού στο πολυμελές πρωτοδικείο, αγωγής που αφορά την προσωπική κατάσταση, αγωγής για διανομή κοινού πράγματος, καθώς και παραίτηση από τις αγωγές αυτές

Το εποπτικό συμβούλιο ασκεί το έργο της εποπτείας της δικαστικής συμπαράστασης (άρθρο 1682 εδ. β΄ ΑΚ). Το συμβούλιο αυτό αποτελείται από τρία έως πέντε μέλη, προερχόμενα από το συγγενικό ή φιλικό περιβάλλον του συμπαραστατούμενου, τα οποία διορίζονται με την ίδια απόφαση που διορίζει το δικαστικό συμπαραστάτη. Προβλέπεται επίσης η δυνατότητα του δικαστηρίου να ορίσει ως μέλος του εποπτικού συμβουλίου και όργανο κοινωνικής υπηρεσίας (άρθρο 1682 εδ γ΄ ΑΚ), ή ακόμη και να του αναθέσει αποκλειστικά τα έργα του εποπτικού συμβουλίου.

Η Δικηγορική μας εταιρεία μέσω του άρτια καταρτισμένου νομικού τμήματος της, με μακρόχρονη εμπειρία σε υποθέσεις Δικαστικής Συμπαράστασης, δύναται να αποτελέσει έναν πολύτιμο σύμβουλο για εσάς και για τα πρόσωπα που τυχόν έχουν ανάγκη φροντίδας και προστασίας των συμφερόντων τους, καθώς σε πολλές περιπτώσεις τα πρόσωπα αυτά και η ψυχική τους υγεία μπορεί να εργαλειοποιηθούν από επιτήδειους και να αποτελέσουν αντικείμενο εκμετάλλευσης και στοχοποίησης.